HSE چیست؟
HSE مخفف کلمات Health, Safety, Environmentبه معنای بهداشت، ایمنی و محیط زیست است. این اصطلاح به مجموعه‌ای از اقدامات و رویه‌هایی اشاره دارد که در محیط‌های کاری و صنعتی برای حفظ سلامت کارکنان، اطمینان از ایمنی آن‌ها و حفاظت از محیط زیست پیاده‌سازی می‌شود. به عبارت ساده‌تر، HSE به این معناست که یک سازمان به دنبال ایجاد محیط کاری سالم، ایمن و سازگار با محیط زیست است تا از بروز حوادث، بیماری‌های شغلی و آسیب‌های زیست‌محیطی جلوگیری کند. رعایت اصول HSE نه تنها منجر به کاهش هزینه‌های ناشی از حوادث و جریمه‌های زیست‌محیطی می‌شود، بلکه باعث افزایش بهره‌وری، بهبود روحیه کارکنان و ارتقای وجهه سازمان در جامعه نیز می‌شود.

نقش HSE در صنعت
HSE برای اطمینان از ایمنی کارکنان و جلوگیری از حوادث در محیط‌های کاری است.
هدف اصلی آن جلوگیری از مرگ ناشی از کار و صدمات شغلی است.
تاریخچه پیدایش HSE
بهداشت حرفه‌ای به عنوان یک تخصص در دهه‌های اخیر شناخته شده است، اما مفاهیم آن از دوران قدیم مورد توجه بوده است.
اولین فردی که به ارتباط بین شغل و بیماری‌ها اشاره کرد، رامازینی بود.
استانداردهای بین‌المللی HSE
دو استاندارد ISO 45001 و ISO 14000 به ترتیب برای ایمنی و بهداشت شغلی و سیستم مدیریت زیست‌محیطی طراحی شده‌اند.
ISO 45001 به عنوان استاندارد جهانی برای سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای است. ISO 14000 برای مدیریت زیست‌محیطی است.
وظایف مهندس HSE
شناسایی و ارزیابی خطرات محیط کار، انجام بازرسی‌های فنی و آموزش کارکنان به استفاده از وسایل حفاظت فردی.
پیشگیری از بیماری‌ها و حوادث شغلی، بررسی روش‌های کار و ارتقای استانداردهای ایمنی محیط کار.
روز جهانی HSE
روز 28 آوریل (8 اردیبهشت) به عنوان روز جهانی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی محیط کار توسط سازمان جهانی کار (ILO) به رسمیت شناخته شده است.
هدف از این روز افزایش آگاهی در مورد بهداشت و ایمنی محیط کار است.
سلامت شغلی
ارزیابی و حفاظت از سلامت جسمانی و روانی کارکنان در محیط کار.
پیشگیری از بیماری‌ها و آسیب‌های شغلی از جمله اهداف آن است.
عوامل زیان آور
عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و ارگونومیک که می‌توانند به سلامت کارگران آسیب برسانند.
مهندس HSE موظف به شناسایی و کنترل این عوامل است.
مفاهیم HSE
شامل اصطلاحات مختلف مانند Hazard, Danger, Safety, Incident, و انواع شرایط مختلف در محیط کار.
این مفاهیم به شناسایی و کاهش خطرات کمک می‌کنند.
.

نقش مهم اچ اس ای (HSE) در صنعت

کارگران حق دارند در محل کار خود به طور کاملا ایمن فعالیت داشته باشند و در سلامت و امنیت کامل به منزل خود بازگردند .به همین دلیل هدف اصلی استانداردسازی جلوگیری از مرگ و صدمات ناشی کار و تامین ایمنی کامل کارگران است.

با دادن اطمینان به کارفرمایان برای مدیریت صحیح خطرات احتمالی، می توان بهره وری را تقویت نمود، از اقتصاد حمایت کرد و جامعه عادلانه تری ساخت.

اچ اس ای همان راهکار مدرن امروزی برای تحقق این اهداف است تا به کارگران بیاموزند چگونه در محیط کار و زندگی ایمن و سالم بمانند.

 ایمنی ، بهداشت و محیط کار
تاریخچه پیدایش اچ اس ای (HSE)

دانش بهداشت حرفه ای، به عنوان یک تخصص ویژه به نسبت جدید است اما مفاهیم مطرح شده در آن، از زمان های بسیار دور مورد توجه بوده است.

نخستین پزشکی که به توصیف بیماری های ناشی از شغل های گوناگون پرداخت رامازینی بود. او نخستین فردی بود که به پزشکان پیشنهاد داد، به هنگام پرسش های خود از بیمار، شغل او را نیز جویا شوند .چرا که ممکن است ارتباطی نزدیک میان شغل فرد و بیماری او وجود داشته باشد.

امروزه، این پرسش بسیار مهم در شرح حال نویسی همه بیماران استفاده می شود زیرا پس از تحقیقات رامازینی، عوارض ناشی از کار، بیشتر مورد توجه پزشکان قرار گرفت.

در ایران نیز پس از انقلاب اسلامی، وزارت کار و امور اجتماعی با همراهی وزارت بهداشت (وزارت بهداری وقت)، بر نیروی کار و بهداشت و ایمنی کارگران و کارکنان نظارت داشتند .در دی ماه سال 1362 نظارت بر بهداشت و ایمنی محیط کار و کارگر بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفت. اداره ای نیز با عنوان اداره بهداشت حرفه ای تأسیس شد تا مسئولیت حفظ و ارتقای سلامت نیروی شاغل کشور را در مشاغل گوناگون (ایمنی محیط کار) جامعه عهده دار گردد.

 روز جهانی بهداشت حرفه ای و ایمنی محیط کار
به دلیل اهمیت بسیار زیاد این موضوع در تقویم جهانی نیز روز 28 آوریل که مصادف با 8 اردیبهشت می باشد، توسط سازمان بین الملی کار با عنوان روز جهانی بهداشت حرفه ای و ایمنی محیط کار به رسمیت شمرده شده است.

 
تعریف اچ اس ای (HSE)
بخش پر اهمیت از سرمایه های ملی هر کشور، نیروی کار آن کشور است و اساس توسعه اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود. به همین سبب، حفاظت از تندرستی نیروی کار و بهینه سازی محیط کار، از اهمیت شایان توجه ای برخوردار است.

بهداشت (Health)، ایمنی (Safety) و محیط زیست (Environment)، (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) سه اصل اساسی در پایه ریزی قوانین بهداشت حرفه ای هستند که به کمک آنها می توان در راستای فراهم آوری، حفاظت و بالا بردن سطح سلامت نیروی کار گام برداشت.

 بهداشت (Health)، ایمنی (Safety) و محیط زیست (Environment)
بهداشت کار یا مهندسی بهداشت در ساختار اچ اس ای شامل موارد زیر می باشد:

کنترل خطرهای بهداشتی در محیط کار
 مهندسی بهداشت در ساختار دستورالعمل بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE)
این دانش ارزشمند ریشه در بسیاری از علوم مانند شیمی، فیزیک، مهندسی، ریاضیات، پزشکی، فیزیولوژی، آمار و نیز علوم انسانی دارد. هدف از ایجاد دانش HSE تأمین، نگهداری و بالا بردن سلامت و تندرستی کارگران و در نهایت، ایمن نگهداشتن جامعه است.

سلامت شغلی  (Occupational Health)
بررسی تندرستی، ارتباط آن با کار و محیط کار را سلامت شغلی می گوییم.

برای رسیدن به اهداف زیر بررسی سلامت شغلی در هر حرفه ای بسیار ضروری می باشد:

تأمین، حفاظت و بالا بردن سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی کارکنان
پیشگیری از بیماری ها و آسیب های ناشی از کار
حفاظت کارکنان در برابر عوامل زیان آور برای تندرستی
به کارگیری فرد توانا در کار از لحاظ فیزیولوژیک و روانی
همخوانی کار با فرد و در صورت نبود امکان، همخوانی فرد با کار
 سلامت شغلی (Occupational Health)
سازمان های بین المللی فعال در زمینه بهداشت حرفه ای
بحث بهداشت حرفه ای و HSE در تمام دنیا و در تمامی مشاغل مورد توجه می باشد و سازمان ها، انجمن ها و مراکز متعددی را درگیر خود کرده است که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

(ILO) سازمان بین المللی کار
(WHO) سازمان بهداشت جهانی
(OSHA) سازمان های بهداشت و ایمنی صنعتی
(NIOSH) مرکز پژوهش های ملی بهداشت و ایمنی شغلی
(NFPA) انجمن ملی حفاظت در برابر آتش سوزی 
مهم ترین وظایف مهندس HSE (بهداشت حرفه ای)
جهت دستیابی به شرایط ایده آل و رفع مشکلات موجود در محیط های کاری، ابتدا باید عوامل زیان آور توسط مهندس بهداشت حرفه ای شناسایی گردد. این عوامل شامل موارد زیر می شوند:

 عوامل زیان آوری که می بایست مهندس بهداشت حرفه ای شناسایی کند
وظیفه اصلی یک مهندس HSE اولویت قرار دادن ایمنی در محیط های کاری و پیشگیری و به حداقل رساندن جراحات و عوارض شغلی است.

 وظیفه مهندس HSE
از دیگر وظایف مهندس بهداشت حرفه ای (HSE) می توان به موارد زیر اشاره کرد:

بازرسی فنی محیط کار
اندازه گیری و ازریابی عوامل زیان آور فیزیکی و شیمیایی، ارگونومیک و زیست شناسی محیط کار
بررسی روش های متداول کار در کارگاه ها و ارائه روش بهینه
بررسی وسیله های حفاظت فردی و راهنمایی در چگونگی استفاده از آنها
پیشگیری از بیماری ها و حوادث شغلی در همه حرفه ها
تشکیل پرونده پزشکی پرسنل و بررسی وضعیت سلامتی آن ها
استانداردهای بین‌المللی HSE
سازمان بین المللی استاندارد (ISO) دو استاندارد اصلی را برای هدایت بهتر سازمان ها در حصول اطمینان از انطباق مقرراتی با چارچوب سیستم مدیریت HSE خود ایجاد کرده است. در ادامه این دو استاندارد را به اختصار بررسی خواهیم کرد.

 ایزو 45001 (ISO 45001)
ISO 45001 (ویرایش 2018) که به عنوان استاندارد جهانی سیستم های مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای (OHS) شناخته می شود، جایگزین استاندارد بریتانیایی OHSAS 18001 شده است. هدف این استاندارد محافظت از کارکنان و مشتریان در برابر حوادث، بیماری ها و صدمات ناشی از آن است.

 ایزو 14000 (ISO14000)
ISO 14000 (ویرایش 2015) استاندارد بین المللی مسئول سیستم مدیریت زیست محیطی (EMS) سازمان ها است. ISO 14001 یک استاندارد جهانی برای سیستم های مدیریت محیطی (EMS) است. الزامات این استاندارد سازمان های تحت پوشش این استاندارد را ملزم به تدوین سیاست های زیست محیطی، تعیین آسیب به طبیعت یا مکان هایی که ممکن است خسارت وارد شود، طراحی و اجرای پروژه های زیست محیطی برای بهبود و حفظ حیات کره زمین، تعیین ابزار و اجرای امکانات برای دستیابی به این اهداف و تلاش مستمر برای بهبود محیط زیست می باشد. این استاندارد دستورالعمل‌های خاصی را برای کمک به سازمان‌ها برای کاهش اثرات منفی محیطی و پاسخ مسئولانه به شرایط متغیر محیطی و در عین حال حفظ تعادل عملیات کیفی ارائه می‌کند.

موارد کاربرد اچ اس ای (HSE) در صنایع مختلف
با توجه به اصل ماده 85 قانون کار، برای حفظ نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعمل هایی الزامی است که از طریق شورای عالی حفاظت فنی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین می شود و هدف آن جلوگیری از بیماری های حرفه ای و تأمین بهداشت کار و کارگر و محیط کار است. این قانون برای کلیه کارگاه ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان تعریف شده است.

مفاهیم مهم در اچ اس ای (HSE)
در حوزه ایمنی صنعتی واژگان انگلیسی مهمی به کار می روند که باید با مفهوم آن ها آشنا باشیم.

یا خطر یا مخاطره (HAZARD): هر موضوعی که پتانسیل آسیب رسانی به انسان، سرمایه، محیط زیست و اعتبار را داشته باشد.
به عنوان مثال اختلاف سطح یک خطر محسوب می شود زیرا پتانسیل آسیب رسانی را دارد.

DANGER : معنای قرار گرفتن در معرض یک خطر می باشد.
SAFETY : درجه یا میزان دوری از خطر
رویداد یا وقایع ناخواسته (INCIDENT): گروهی از وقایع که فرآیندهای کاری را مختل می کنند. این وقایع به دو دسته تقسیم بندی می شوند:
ACCIDENT: زمانی که رویدادها پیامدهای نامطلوبی به همراه داشته باشند.
NEARMISS: زمانی که رویدادها پیامدهای نامطلوبی به همراه نداشته باشند.
انواع شرایط
شرایط عادی: شرایطی که برنامه ریزی شده و تحت کنترل است و افراد کارهای روزمره خود را انجام می دهند. سلامت شغلی
شرایط غیرعادی: شرایطی که برنامه ریزی شده و تحت کنترل است ولی یک کار غیر معمول انجام می گردد. سلامت شغلی
شرایط اضطراری: وضعیت ناگواری که اثر آن بعد از وقوع یک حادثه هنوز ماندگار است و نیازمند یک اقدام آنی می باشد و میزان نیازهای ما در سازمان با میزان منابع برابری می کند.
شرایط بحرانی: شرایط بحرانی زمانی اتفاق می افتد که میزان نیازهای ما برای کنترل حادثه نسبت به منابعی که در دسترس داریم بیشتر است.
فجایع (DISASTER): فاجعه زمانی اتفاق می افتد که مجبور هستیم جان تعداد کمی از انسان ها رو برای نجات جان تعداد بیشتری از انسان ها به خطر بیندازیم.
مهندسی اچ اس ای چیست؟
مهندسی اچ اس ای  ایمنی و محیط زیست (Health, Safety and Environment) یکی از شاخه‌های مهم مهندسی است که به شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات محیط کاری می‌پردازد. هدف اصلی این رشته ایجاد محیطی ایمن و سالم برای کارکنان و کاهش اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های صنعتی و ساختمانی است. مهندسان HSE با اجرای استانداردهای ایمنی برنامه‌های پیشگیری از حوادث، مدیریت پسماند و رعایت الزامات قانونی نقش کلیدی در پایداری پروژه‌ها و افزایش بهره‌وری ایفا می‌کنند. این تخصص در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، ساختمان، معادن و کارخانه‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.